Πολυκυστικές Ωοθήκες


Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών

Πρόκειται για ενδοκρινολογικό σύνδρομο με κύριο χαρακτηριστικό την διαταραχή της ωορρηξίας και κύριο επακόλουθο τις διαταραχές της περιόδου συνοδευόμενο σε ποικίλους συνδυασμούς από ακμή, δασυτριχισμό, παχυσαρκία, υπερινσουλιναιμία, υπερανδρογοναιμία, πολυκυστική εμφάνιση των ωοθηκών και πιθανώς υπογονιμότητα. Αποτελεί την πιο αμφιλεγόμενη κατάσταση της Γυναικολογικής Ενδοκρινολογίας.

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ

Πρόκειται για αγνώστου-πολυεστιακής αιτιολογίας ενδοκρινολογικό σύνδρομο που θα μπορούσε να θεωρηθεί οικογενής κατάσταση δεδομένου ότι συχνά παρουσιάζεται σε γυναίκες μέλη της ίδιας οικογένειας . Τα ποσοστά εμφάνισης του στο γενικό πληθυσμό κυμαίνονται σε 5- 20% .


ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Τα συμπτώματα του συνδρόμου ποικίλλουν έντονα από ασθενή σε ασθενή . Στο σύνολο τους όμως είναι τα παρακάτω:

  1. Διαταραχές του κύκλου όπως Αμηνόρροια (ποτέ περίοδος) , Αραιομηνόρροια (αραιή περίοδος ανά 2- 3 μήνες), Μηνορραγίες (περίοδος που κρατά πολλές ημέρες με μεγαλύτερη ή μικρότερη ποσότητα αίματος) ή Αιμορραγίες μεταξύ των περιόδων.

  2. Ακμή, λιπαρό δέρμα λόγω υπερλειτουργίας των σμηγματογόνων αδένων

  3. 3Δασυτριχισμός (υπερβολική τριχοφυΐα εντοπιζόμενη κυρίως στο πρόσωπο (άνω χείλος, μάγουλα, πηγούνι, λαιμός) ή στο σώμα (στέρνο ανάμεσα στους μαστούς, κοιλιά, πλάτη) .Το σύμπτωμα αυτό εξαρτάται και από την γενετική προδιάθεση της γυναίκας, αν έχει δηλαδή κληρονομικότητα έντονης τριχοφυΐας και όχι μόνο από το ορμονικό της προφίλ.

  4. Αλωπεκία (αραίωση των μαλλιών του τριχωτού της κεφαλής)

  5. Παχυσαρκία (ανδρικού τύπου –εναπόθεση λίπους στην κοιλία και λεπτά πόδια). Εύκολη πρόσληψη βάρους και δυσκολία στην απώλεια αυτού

  6. Υπογονιμότητα (δυσκολία σύλληψης, ειδικά σε αυτές που παρουσιάζουν αμηνόρροια (καθόλου κύκλο) ή πολύ αραιό κύκλο.

ΔΥΝΗΤΙΚΑ ΚΛΙΝΙΚΑ ΕΠΑΚΟΛΟΥΘΑ

Λόγω της υπερινσουλιναιμίας, της υπερανδρογοναιμίας , των συνεχόμενα δρώντων επί του ενδομητρίου και των μαστών οιστρογόνων και των αυξητικών παραγόντων οι ερευνητές έχουν συνδέσει το σύνδρομο αυτό με αυξημένο κίνδυνο :

  1. Νεοπλασιών του ενδομητρίου

  2. Νεοπλασιών του μαστού

  3. Σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2

  4. Υπέρταση

  5. Υπερλιπιδαιμία ( αυξημένη χοληστερίνη, τριγυκερίδια)

  6. Καρδιαγγειακή Νόσο ( νόσοι στεφανιαίων αγγείων)

  7. Στατιστικά αυξημένη συσχέτιση με εμφάνιση πολυπόδων ενδομητρίου, ινομυώματα και ενδομητρίωση.

  8. Σύνδρομο Υπερδιέγερσης ωοθηκών ( μια επικίνδυνη για την γυναίκα επιπλοκή που μπορεί να συμβεί κατά την διαδικασία της Εξωσωματικης Γονιμοποίησης)

ΔΥΝΗΤΙΚΑ ΚΛΙΝΙΚΑ ΕΠΑΚΟΛΟΥΘΑ ΣΕ ΚΥΗΣΗ

  1. Αποβολές

  2. Διαβήτης κύησης

  3. Υπέρταση κύησης

  4. Προεκλαμψία

  5. Πρόωρος τοκετός

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση βασίζεται στο ιστορικό και την κλινική εικόνα της γυναίκας ( διαταραχές του κύκλου αμηνόρροια-αραιομηνόρροια , ακμή , έντονη τριχοφυΐα, παχυσαρκία, υπογονιμότης κλπ) σε συνδυασμό και ένταση που διαφέρει από γυναίκα σε γυναίκα ώστε να μην μπορεί να καθοριστεί μια σειρά κριτηρίων για τον αυστηρό κλινικό καθορισμό του συνδρόμου. Ο εργαστηριακός έλεγχος που ακολουθεί βασίζεται στον ορμονικό και υπερηχογραφικό έλεγχο της γυναίκας.

Ορμονικός έλεγχος πρέπει να γίνεται με αιμοληψία κατά την 2η- 3η μέρα μετά την έναρξη της περιόδου και κατά την 10η πρωινή ώρα και αξιολογούνται οι παρακάτω παράγοντες:

  1. LH (αυξημένη ή φυσιολογική)

  2. FSH (φυσιολογική ή ελαττωμένη)

  3. Αναλογία LH/ FSH (αυξημένη)

  4. E2 (οιστραδιόλη) (αυξημένη)

  5. T (τεστοστερόνη) (αυξημένη)

  6. D4A (Δ4-Ανδροστερόνη) (αυξημένη)

  7. DHEA-S (αυξημένη)

  8. SHBG (ελαττωμένη)

  9. PRL (προλακτίνη) (ελαφρά αυξημένη)

  10. TSH, Τ4, Τ3 ( στα πλαίσια του ελέγχου του θυρεοειδούς αδένα για τον αποκλεισμό τυχόν δυσλειτουργίας του)

Υπερηχογραφικός έλεγχος των ωοθηκών με κοιλιακό υπερηχογράφημα και γεμάτη την ουροδόχο κύστη ή ενδοκολπικό υπερηχογράφημα με άδεια την ουροδόχο κύστη κατά τις πρώτες ημέρες κύκλου (2η -6η μέρα μετά την έναρξη της περιόδου ) οπότε και αξιολογείται:

  1. Ο όγκος των ωοθηκών (αυξημένος >10ml)

  2. Αριθμός αρχόμενων ωοθυλακίων 2-9mm (αυξημένος >12 και διατεταγμένων στην περιφέρεια της ωοθήκης)

  3. Στρώμα ωοθήκης (ο ιστός στο εσωτερικό του φλοιού της ωοθήκης με τα περιφερικά τοποθετημένα ωοθυλάκια) συνήθως αυξημένο

Δοκιμασία προγεστερόνης, ειδικά σε περιπτώσεις αμηνόρροιας , όταν μετά την χορήγηση 10mg μεδρόξυ-προγεστερόνης ημερησίως για 5-7 ημέρες εμφανισθεί αιμόρροια, πολύ λίγες αμφιβολίες μένουν για το αν πρόκειται για Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών ή όχι.

Πρέπει να διευκρινισθεί εδώ ότι σε ένα ποσοστό 10- 25% φυσιολογικών (όσο αφορά την ωορρηξία) γυναικών διαπιστώνεται πολυκυστική υπερηχογραφική εικόνα ωοθηκών και αντίθετα σε ποσοστό 10% γυναικών με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών δεν υπάρχουν υπερηχογραφικά ευρήματα πολυκυστικών ωοθηκών. Τονίζουμε λοιπόν ότι η διάγνωση του συνδρόμου δεν μπορεί να στηριχθεί επιπόλαια σε ένα τυχαίο υπερηχογράφημα αλλά σε μια σφαιρική εκτίμηση ΟΛΩΝ των κλινικών και εργαστηριακών ευρημάτων.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η αλήθεια είναι ότι θεραπεία του Συνδρόμου Πολυκυστικών Ωοθηκών δεν υπάρχει, υπό την έννοια να δώσουμε ένα φάρμακο και η όλη ορμονική κατάσταση να εξαφανισθεί διά μαγείας. Η αιτία τούτου είναι ότι δεν πρόκειται για νόσο αλλά για μια φυσιολογική γονιδιακή παραλλαγή κάποιων γυναικών κληρονομούμενη από τους προγόνους τους και η οποία τους εξασφαλίζει εκτός από τα προαναφερόμενα ορμονικά προβλήματα και κάποια πλεονεκτήματα που τις κάνει να επιβιώνουν μέσα στο πέρασμα των αιώνων. Η θεραπευτική αντιμετώπιση του συνδρόμου λοιπόν περιλαμβάνει:

Α) Μη φαρμακευτική αγωγή που περιλαμβάνει δίαιτα(σταδιακή απώλεια βάρους και διατήρηση αυτού-προτιμότερο με την βοήθεια διαιτολόγου) και σωματική άσκηση (έντονη, συστηματική που προκαλεί εφίδρωση) . Σημαντικό παράγοντα επίσης αποτελεί ο περιορισμός του άγχους και του καθημερινού στρες όταν αυτό έχει γίνει ανεξέλεγκτο.

Β) Συμπληρωματική φαρμακευτική θεραπεία, όταν τα παραπάνω δεν επαρκούν ή δεν μπορούν να επιτευχθούν και περιλαμβάνει:

  1. Στις γυναίκες που επιθυμούν τεκνοποίηση αποκατάσταση της ωοθυλακιορρηξίας. Αυτό επιτυγχάνεται με την χορήγηση φαρμάκων που την προκαλούν όπως η κλομιφένη ( serpafar, clomiphene)από το στόμα ή γοναδοτροπινών με ενέσεις. Επίσης μερικές φορές χρησιμοποιούμε και φάρμακα που ελαττώνουν την ινσουλίνη με αποτέλεσμα την ελάττωση και των ανδρογόνων που παράγονται από τις ωοθήκες (μετφορμίνη - Glucophage)

  2. Στις γυναίκες που δεν επιθυμούν τεκνοποίηση αλλά αντιμετωπίζουν προβλήματα διαταραχής κύκλου, ακμής έντονης τριχοφυΐας και πρέπει να προστατευτούν από τη συνεχή δράση των οιστρογόνων που παράγει ο οργανισμός τους επί του ενδομητρίου τους ( σχετικός κίνδυνος καρκίνου ενδομητρίου) και επί των μαστών τους ( σχετικός κίνδυνος καρκίνου μαστών)προτείνεται η χορήγηση προγεστερινοειδούς ( duphaston, primolut nor) για 10-14 ημέρες κάθε μήνα στο 2ο μισό του κύκλου ή αντισυλληπτικών δισκίων χαμηλής δοσολογίας , τα οποία όταν χρησιμοποιούνται με σύνεση και σωστά προφυλάγουν την γυναίκα και από ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη.

* να τονισθεί εδώ ότι η γυναίκα με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών που δεν επιθυμεί κύηση πρέπει να προφυλάσσεται ίσως και πιο πολύ από τις υπόλοιπες διότι η ωορρηξία της είναι απρόβλεπτη.

ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΣΑΝ ΕΠΙΛΟΓΟ ΝΑ ΕΠΑΝΑΛΑΒΟΥΒΕ ΟΤΙ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΝΟΣΟΣ ΑΛΛΑ ΓΟΝΙΔΙΑΚΗ ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ ΝΕΑΡΩΝ ΥΓΙΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΗΛΙΚΙΑΣ 16-30 ΕΤΩΝ οι οποίες έχουν προικισθεί από την φύση με ‘’ιδιαίτερα΄’ γονίδια τα οποία από την μια προκαλούν μικροπροβλήματα καθημερινότητας αλλά από την άλλη τα αυξημένα ανδρογόνα που διαθέτουν (τα ανδρογόνα είναι και η ορμόνη του λίμπιντο, της δύναμης, της ευεξίας )τις κάνουν ευφυείς, δυνατές, δραστήριες με έντονη έλξη στο περιβάλλον τους. Πιθανών κάποιες από αυτές, κυρίως όσες παρουσιάζουν αμηνόρροια ή πολύ αραιή περίοδο, να παρουσιάσουν προβλήματα υπογονιμότητας αλλά αυτό συνήθως διορθώνεται εύκολα χάρις στην αυξημένη σεξουαλική δραστηριότητα των γυναικών αυτών και στην παραπάνω αντιμετώπιση. Η συμβουλευτική δράση λοιπόν από την πλευρά του γυναικολόγου πρέπει να είναι διακριτική χωρίς να ενσπείρει τρόμο και ανασφάλεια στις υγιείς αυτές γυναίκες που πρέπει μεν να παρακολουθούνται , όχι όμως συχνότερα ή εντατικότερα από ότι ο λοιπός γυναικείος πληθυσμός.